Παναγία, Η Μητέρα της Παρηγορίας. Εικονογραφικός τύπος που καθιερώθηκε στα κρητικά εργαστήρια το 15ο και 16ο αιώνα με κύριο εκφραστή τον σπουδαίο ζωγράφο Νικόλαο Τζαφούρη. Χαρακτηριστικά της παράστασης τα ενδύματα της Παναγίας με τη δυτική διάφανη μαντήλα και το επίσης δυτικό μαφόρι με τη χρυσή πόρπη. Ο Χριστός, με κοντομάνικο χιτώνιο και διάφανο πουκάμισο μέσα από το πορτοκαλί ιμάτιο, συνήθως χρυσοκονδυλιστό, κρατάει στο αριστερό του χέρι σφαίρα, χαρακτηριστικό και αυτό της δυτικής εικονογραφίας.

Εικονίζεται συνήθως σε προτομή αλλά και ένθρονη, δεξιοκρατούσα (σε ελάχιστα δείγματα τη βρήκα αριστεροκρατούσα), με το μικρό Χριστό στραμμένο προς Τη Μητέρα Του, αλλά και σε στάση “contaposto” δηλαδή να κοιτάει προς την αντίθετη κατεύθυνση.

Η ιταλοκρητική αυτή εικόνα θεωρήθηκε δημιούργημα βενετικού εργαστηρίου που επηρέασε τα κρητικά εργαστήρια του 15ου αιώνα. Μην ξεχνάμε πως εκείνη την εποχή η Κρήτη ήταν ενετοκρατούμενη και έτσι οι επιρροές αυτές ήταν η φυσική εξέλιξη.

Το χέρι της Παναγίας στο γόνατο του Χριστού, παραπέμπει στον παλαιολόγειο εικονογραφικό τύπο της Βρεφοκρατούσας, ενώ έχουν αναφερθεί και η άποψη ότι φέρει στοιχεία από τη βυζαντινή εικονογραφία της Οδηγήτριας.

Η επωνυμία της εικόνας “Madre della Consolazione”, που στα ελληνικά μεταφράζεται “Μήτηρ της Παρηγορίας” ή της “Παραμυθίας”, συνδέεται νοηματικά με τις βυζαντινές ονομασίες της Παναγίας “Παρηγορήτισσα”, “Παραμυθία”, “Παυσολύπη”, “Πονολύτρια”.Ο εικονογραφικός τύπος συνεχίζει να ζωγραφίζεται και τον 17ο αιώνα με χαρακτηριστικά τα έργα του Εμμανουήλ Τζάνε.

Τα στοιχεία που παραθέτω, προέρχονται από το εξαιρετικό βιβλίο της Χρυσάνθης Μπαλτογιάννη, “Μήτηρ Θεού” όπου παρουσιάζει μια εκτεταμένη έρευνα σχετικά με την εικονογραφία της Παναγίας, και το οποίο θα παρουσιάσω σε προσεχές άρθρο.

…Και μια χαριτωμένη παραλλαγή, με το μικρό Χριστό να τραβάει το ρούχο της Μητέρας του.